Διακοπές και Προσωπική Βελτίωση – Ευεξίατης Γιούλας Κουβατσέα, Σύμβουλος PdC
Η παρούσα εργασία έχει σκοπό να μελετήσει την αυξανόμενη σε ζήτηση τάση τουριστικής δραστηριότητας που συνδυάζει διακοπές, ευεξία και προσωπική βελτίωση. Ζούμε σε μια χώρα με πλουσιότατη ιστορία και παράδοση γύρω από την υγεία και την ευεξία, γαλουχημένη με την σοφία της αρχαίας μυθολογίας και φιλοσοφίας, με μια φύση που προάγει με ιδανικό τρόπο την ισορροπία σώματος και πνεύματος αλλά και με μια γαστρονομία κατάλληλη για ένα υγιεινό τρόπο ζωής.
Οι διακοπές νοούνται ως αποδράσεις από την καθημερινότητα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που στόχο έχουν την ψυχική αποσυμπίεση του ατόμου από τον συνεχόμενο κύκλο του στρες, των καταναγκασμών και των υποχρεώσεων που βιώνει στη ζωή του. Στις διακοπές, η αλλαγή παραστάσεων, οι νέες εμπειρίες, η επαφή με την φύση προσφέρει την ικανότητα στους περισσότερους να ονειρεύονται, να κάνουν σχέδια για το μέλλον κάνοντας απολογισμό όσων έχουν συμβεί. Η χαλάρωση και η προσωπική ενδοσκόπηση θωρακίσουν τον ψυχισμό του ατόμου βοηθώντας τον να αισθανθεί ενδυναμωμένος και έτοιμος να αντιμετωπίσει τις επόμενες προκλήσεις.
Η ευεξία ορίζεται ως μία διαρκής και ενεργητική διαδικασία, στην οποία ο κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται και μαθαίνει ότι υπάρχουν υγιείς επιλογές που μπορούν να τον οδηγήσουν προς μία μακροβιότερη και ποιοτικότερη ζωή, προς ένα γενικότερο «ευ ζην». Όπως γίνεται κατανοητό, η ευεξία είναι ζήτημα προσωπικών επιλογών που ανταποκρίνονται στις βαθύτερες ανάγκες του καθενός από άποψη σωματική, ψυχική ή πνευματική και επιφέρουν ισορροπία και καλό επίπεδο υγείας.
Η προσωπική βελτίωση αντίστοιχα είναι ένα διαρκές ταξίδι αυτογνωσίας, μία διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος μαθαίνει να εφαρμόζει αποτελεσματικά τις γνώσεις, τις συμπεριφορές αλλά και τις δεξιότητες που απαιτούνται ώστε να μπορεί να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του. Η Κοινωνική Συναισθηματική Μάθηση (SEL) και η Expansion Method, που είναι μία συνθετική, συνδυαστική, ψυχολογική μέθοδος, συμβάλλουν στην επίτευξη ευεξίας σε ψυχικό και πνευματικό επίπεδο και βοηθούν τον καθένα να βελτιώσει την συναισθηματική του νοημοσύνη και να απελευθερωθεί από αρνητικά τοξικά συναισθήματα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Οι άνθρωποι πάντοτε αναζητούσαν να βελτιώσουν τα επίπεδα ευτυχίας και ικανοποίησής τους από την ζωή. Το επίπεδο του πλούτου στην εποχή μας είναι πολύ μεγαλύτερο από προηγούμενες γενεές, με συνέπεια οι άνθρωποι να καταναλώνουν περισσότερα και να έχουν ευκαιρίες για ευρύτερο φάσμα εμπειριών και απολαύσεων, αισθανόμενοι υποσυνείδητα ότι τα χρήματα μπορούν να τους προσφέρουν ευτυχία. O γρήγορος ρυθμός της σύγχρονης ζωής δημιούργησε αύξηση σοβαρών προβλημάτων όπως στρες, άγχος, εθισμό στα ναρκωτικά ή το αλκοόλ, ψυχολογική καταπόνηση με κατάθλιψη και άλλες μάστιγες. Συνέπεια των παραπάνω είναι η διάβρωση της ικανότητας των ανθρώπων να αντιμετωπίζουν τις καθημερινές εργασίες τους, να παρουσιάζουν δυσκολίες προσαρμογής στις συνεχόμενες αλλαγές που συντελούνται σε όλους τους τομείς, να αποξενώνονται και να οδηγούνται σε ψυχολογικά αδιέξοδα με τεράστια ψυχοσωματικά συμπτώματα. Εσφαλμένα, προσπαθούν να ορίσουν την προσωπική και οικογενειακή ευτυχία τους από την υπερβολική κατοχή αγαθών, αναζητώντας κοινωνική ταυτότητα προερχόμενη από αντικείμενα.
Η καταναλωτική μανία αποτελεί ένα σύμπτωμα της εποχής μας και σχετίζεται άμεσα με την λανθασμένη ιεράρχηση των αναγκών καθώς και την ευρύτερη κρίση των αξιών και των ανθρώπινων σχέσεων. Μέσω του υπερκαταναλωτισμού, οι άνθρωποι προσπαθούν να καλύψουν βαθύτερες ανικανοποίητες ανάγκες τους, όπως το συναίσθημα της μοναξιάς, του θυμού, της θλίψης που δεν εκφράζουν. Αυτοπροσδιορίζονται από την εικόνα του εαυτού που δείχνουν προς τα έξω, μέσω συσσώρευσης υλικών αγαθών, δημιουργώντας μια ουτοπική αίσθηση ασφάλειας και ανωτερότητας.
Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η αποσύνδεση από τον συναισθηματικό εαυτό τους, τις ανάγκες τους, τις επιθυμίες τους και την συνειδητοποίηση του τι τους κάνει πραγματικά ευτυχισμένους.
Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι τα κύρια προβλήματα του σημερινού ανθρώπου είναι «υπαρξιακού τύπου», προβλήματα δηλαδή που σχετίζονται όχι με την επιβίωση αλλά με την ποιότητα ζωής που ζει.
1.2 Ποια είναι η λύση που προτείνουμε;
Η ανάγκη των ανθρώπων για ανάπτυξη και βελτιστοποίηση του πνευματικού και σωματικού εαυτού τους μεγαλώνει ολοένα και περισσότερο. Η επιλογή εναλλακτικών διακοπών στοχευμένων στην ευεξία και στην προσωπική ενδυνάμωση φαντάζει ιδανική. Τα τουριστικά πακέτα που συνδυάζουν περιήγηση σε ενεργειακά μέρη ιστορικής σημασίας με διαδραστικές βιωματικές εμπειρίες κοινωνικής συναισθηματικής μάθησης, βοηθούν τους συμμετέχοντες να διευρύνουν τις δεξιότητες που απαιτούνται ώστε να μπορούν να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, να θέτουν και να επιτυγχάνουν τους στόχους τους, να κατανοούν τους άλλους, να δημιουργούν και να διατηρούν όμορφες σχέσεις στη ζωή τους και να λαμβάνουν υπεύθυνες αποφάσεις. Η επαφή και η κοινωνικοποίησή τους με άτομα που θέλουν αυτοβελτίωση, αποφόρτιση άγχους, διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων ψυχικής υγείας μέσω τόνωσης του σώματος και του μυαλού, οδηγούν στην πνευματική ισορροπία. Το συναίσθημα του μοιράσματος και της ψυχικής ανάτασης που βιώνουν οι συμμετέχοντες οδηγούν σε ουσιαστική ενδυνάμωση και υιοθέτηση αισιόδοξης αντιμετώπισης της καθημερινότητάς τους.
1.3 Γιατί είμαστε οι ιδανικοί για να την προσφέρουμε;
Το Ελληνικό Κέντρο Συναισθημάτων, δημιουργός του οποίου είναι ο Αργύρης Μάρδας, απαρτίζεται από εκπαιδευτικούς, ειδικούς ψυχικής υγείας, ψυχολόγους, ακαδημαϊκούς, καλλιτέχνες και επιχειρηματίες που έχουν εκπαιδευτεί και πιστοποιηθεί ως σύμβουλοι στα προγράμματα Κοινωνικής Συναισθηματικής Μάθησης (SEL) και στην Expansion Method, που είναι μια επαναστατική ψυχολογική μέθοδος Άμεσης Ψυχικής Αποφόρτισης. Σκοπός όλων είναι να προσφέρουν στον άνθρωπο εξειδικευμένη γνώση και εργαλεία μέσω καινοτόμων μεθόδων, για να βελτιώσει την συναισθηματική του ανθεκτικότητα.
1.4 Τι μας διαφοροποιεί από τον ανταγωνισμό; Τι μας κάνει μοναδικούς;
Τα προγράμματα των τουριστικών πακέτων του κέντρου μας είναι σχεδιασμένα από εξειδικευμένους συμβούλους του κέντρου και συνδυάζουν περιήγηση, διαδραστικά παιχνίδια και σεμινάρια, που στόχο έχουν την κοινωνική και συναισθηματική μάθηση μέσω διασκέδασης και χαλαρότητας. Βασίζονται σε βιωματική προσέγγιση κοινωνικής ενδυνάμωσης με στόχο την γρήγορη ένταξη και κοινωνικοποίηση των συμμετεχόντων σε επίπεδο ομάδας. Η ομάδα αλληλεπιδρά, εμπιστεύεται, έχει κοινό σκοπό, στόχους και αξίες. Η ομάδα αποκτά δύναμη, ενισχύει το μοίρασμα, προσφέρει την αίσθηση του ανήκειν, της σύνδεσης, της ασφάλειας και της οικειότητας.
1.5 Ποια είναι η κρυφή δύναμή μας;
Η Expansion method δίνει στον σύμβουλο τα εργαλεία που χρειάζεται για να προσφέρει στον δέκτη την ευκαιρία να εξερευνήσει, να ανακαλύψει τους περιορισμούς του, να τους αποφορτίσει και να αποσαφηνίσει τους τρόπους που θα του παρέχουν μια ζωή πιο ικανοποιητική και δημιουργική μέσα σε μερικές ώρες.
Συμπορεύεται με την αξία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, η οποία έγκειται στη δύναμη να συνυφαίνει όλα τα ανοιχτά ερωτηματικά της ζωής και να παράγει σκέψη. Η σκέψη γεννά απαντήσεις και οι απαντήσεις γεννούν ενσυνειδητότητα και αυτογνωσία. Προσεγγίζεται η ζωή χωρίς να υποβάλλονται τρόποι συμπεριφοράς αλλά βοηθώντας τον δέκτη ν’ ανακαλύψει ο ίδιος την αλήθειά του.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
2.1 Υλικά αγαθά ή εμπειρίες;
Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές έρευνες από τους επιστήμονες σχετικά με το τι ανεβάζει ή μειώνει τα επίπεδα ευτυχίας και ευεξίας στον άνθρωπο. Ο κοινός τρόπος σκέψης του ανθρώπου δημιουργεί νοητικές παγίδες προς την αντίληψη και κατανόηση της καθημερινότητάς του, οι οποίες είναι οι ακόλουθες :
- Hedonic adaptation: όπου ο άνθρωπος προσαρμόζεται άμεσα και συνηθίζει πράγματα και καταστάσεις. Αντιλαμβάνεται την ευτυχία ως τη συνεχή ικανοποίηση των επίκτητων αναγκών του ή την συνεχή επιδίωξη της απόλαυσης και γίνεται δέσμιος ενός ατελείωτου κυνηγητού.
Όταν γίνεται μια θετική αλλαγή στη κατάστασή του, αντλεί χαρά και αυξάνεται το επίπεδο ευτυχίας και ευεξίας του αλλά μετά συνηθίζει και προσαρμόζεται.
- Affective forecasting: όπου ο άνθρωπος πολλές φορές εσφαλμένα προβλέπει πόσο θα επηρεάσει ένα μελλοντικό γεγονός την συναισθηματική του κατάσταση.
Κατά μέσο όρο, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα καλά γεγονότα στη ζωή τους θα τους κάνουν ευτυχισμένους για μεγάλο χρονικό διάστημα και αντίστοιχα, τα κακά γεγονότα θα τους συντρίψουν επ’ αόριστο. Η πραγματικότητα όμως, είναι ότι ο άνθρωπος έχοντας «ψυχολογικό ανοσοποιητικό σύστημα», έχει την τάση να ξεπερνάει τις άσχημες καταστάσεις πολύ γρηγορότερα από ότι προβλέπει και αντίστοιχα να συνηθίζει τις καλές.
- Ο άνθρωπος τείνει να συνδέει την ευτυχία με την απόκτηση υλικών αγαθών.
Βάσει μελετών μετά από σύντομο χρονικό διάστημα, η ικανοποίηση αυτών που επένδυσαν σε κάποιο υλικό αγαθό μειώθηκε, ενώ αυτών που επένδυσαν σε κάποια εμπειρία παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα.
- Η ευτυχία των ανθρώπων αυξάνεται όταν αυξάνονται τα εισοδήματά του αλλά μέχρι ενός σημείου.
Σε έρευνες και μελέτες, όταν ερωτώνται οι άνθρωποι σχετικά με τι πιστεύουν ότι θα τους κάνει ευτυχισμένους, τα χρήματα είναι σχεδόν πάντα μέρος της εξίσωσης. Ακόμα πιο συγκεκριμένα, η σχέση που αντικατοπτρίζεται είναι: «όσο πιο πολλά έχουμε τόσο πιο ευτυχισμένοι είμαστε».
Αποτέλεσμα έρευνας για τη σχέση χρημάτων και ευτυχίας καταλήγει ότι πέραν του ποσού των 75.000$ ετήσιο εισόδημα, η ευτυχία σταματά να αυξάνεται μαζί με το εισόδημα.
Συμπερασματικά, οι άνθρωποι γίνονται πιο ευτυχισμένοι όταν ξοδεύουν τα χρήματά τους στην αγορά διακοπών, ταξιδιών, δραστηριοτήτων και θεαμάτων παρά στην αγορά υλικών αγαθών. Η λάμψη των καινούργιων υλικών αγαθών σβήνει όταν βγει ένα νέο μοντέλο, αντίθετα με τις εμπειρίες, που από τη φύση τους είναι λιγότερο συγκρίσιμες με αποτέλεσμα να μην υποσκάπτονται από κοινωνικές συγκρίσεις.
Το κεφάλαιο της μνήμης που ονομάζεται «καλές αναμνήσεις», είναι ένα ισχυρό διαχρονικό όπλο που προσφέρει δύναμη και εφόδια τόσο στις καλές όσο και στις κακές περιόδους της ζωής των ανθρώπων. Οι αναμνήσεις είναι τόσο ζωντανές που προκαλούν αύξηση των ορμονών της ευτυχίας κάθε μέρα. Οι εμπειρίες και η προσμονή τους είναι ανεκτίμητες, ανοίγουν νέους ορίζοντες, δίνουν μαθήματα ζωής, είναι συναρπαστικές και προκλητικές.
2.2 Ο τουρισμός
Η λέξη τουρισμός προέρχεται από τη γαλλική λέξη tour και σημαίνει μετακίνηση ατόμων ή ομάδων ανθρώπων από την περιοχή στην οποία κατοικούν σε μια άλλη, με σκοπό την ψυχαγωγία, την εξερεύνηση και την εκμάθηση νέων αντικειμένων, όπως επίσης και τη σύναψη εμπορικών και επαγγελματικών συμφωνιών. Ο τουρισμός αποτελεί ένα σύνολο δραστηριοτήτων, αγαθών, υπηρεσιών και παραγωγικών μονάδων που προσφέρει μία τουριστική ή ταξιδιωτική εμπειρία σε μεμονωμένα άτομα ή ομάδες ατόμων που φεύγουν προσωρινά από τον τόπο της μόνιμης διαμονής τους και ταξιδεύουν σε κάποιο τουριστικό προορισμό της επιλογής τους με σκοπό την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών ή επιθυμιών τους. Επίσης, είναι το αθροιστικό σύνολο των τουριστικών δαπανών που πραγματοποιούνται μέσα στα όρια ενός κράτους.
Υπάρχουν πολλά είδη τουρισμού που διαμορφώνονται από τα κίνητρα που εξηγούν την τουριστική μετακίνηση. Οι εναλλακτικές διακοπές περιλαμβάνουν έναν συνδυασμό ξεκούρασης και διασκέδασης με εκπαίδευση, σεμινάρια, βιωματικές εμπειρίες και άλλες δραστηριότητες αυτοβελτίωσης. Εμείς θα αναπτύξουμε τον τουρισμό ευεξίας που θεωρείται μέρος του εναλλακτικού τουρισμού.
2.2.1 Έννοια της ευεξίας
Ετυμολογικά η λέξη προέρχεται από το πρόθεμα «ευ» που στα αρχαία ελληνικά σημαίνει «καλό» και τη λέξη «έξη». Ευεξία κατά λέξη σημαίνει η καλή συνήθεια που συνεπάγεται την καλή υγεία. Η ευεξία είναι μια γενική αίσθηση, μια εσωτερική ακτινοβολία ζωντάνιας, δύναμης και ομορφιάς. Αναφέρεται επίσης ως μία προληπτική δράση υιοθέτησης στάσεις ζωής και συμπεριφορών που εμποδίζουν την ασθένεια, βελτιώνουν τη φυσική κατάσταση και ενισχύουν την ποιότητα ζωής. Η ευεξία ως τρόπος ζωής αναφέρεται σε μια ειδική κατάσταση υγείας, που ενσωματώνει την αρμονία του σώματος, του νου και του πνεύματος.
2.2.2 Τουρισμός ευεξίας – Χώροι και υπηρεσίες ευεξίας
Ο τουρισμός ευεξίας είναι μία από τις αρχαιότερες μορφές ταξιδιού. Κατά τον Μεσαίωνα, ο τουρισμός ευεξίας ήταν καλοδεχούμενος στη Ρώμη και στην Ελλάδα καθώς ήταν από τότε γνωστός για τα οφέλη που πρόσφερε. Το 18ο και 19ο αιώνα, ο τουρισμός ευεξίας εμπεριείχε θαλασσοθεραπεία και οι ευρωπαίοι διανοούμενοι επισκέπτονταν διάφορα ιαματικά νερά.
Ο ορισμός του τουρισμού ευεξίας, είναι το άθροισμα όλων των σχέσεων και των φαινομένων που καταλήγουν στο ταξίδι και στη διαμονή ανθρώπων, των οποίων το βασικό κίνητρο είναι η διατήρηση και η προαγωγή της σωματικής, ψυχικής και ψυχολογικής τους υγείας καθώς και της κοινωνικής τους ευημερίας. Διαμένουν σε εξειδικευμένο κατάλυμα (ξενοδοχείο), το οποίο τους παρέχει την αρμόζουσα επαγγελματική τεχνογνωσία και εξατομικευμένη φροντίδα. Τα άτομα αξιώνουν και χρησιμοποιούν ένα περιεκτικό πακέτο υπηρεσιών, το οποίο συνίσταται σε φροντίδα της φυσικής τους κατάστασης, αισθητική περιποίηση, υγιεινή διατροφή, χαλάρωση, διαλογισμό, πνευματική και σωματική δραστηριότητα ομαδικά ή ατομικά και εκπαίδευση.
Η ολιστική χρήση της υγείας, η έμφαση στην πρόληψη ασθενειών, η σωστή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, η ανάληψη ευθύνης για καλή ψυχική και σωματική υγεία του ατόμου, αποτέλεσαν το έδαφος για τη διαφοροποίηση της ζήτησης και την αντίστοιχη διαμόρφωση της προσφοράς στο χώρο του τουρισμού.
Τα νέα τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες σχετίζονται με την υγιεινή διατροφή, την καλή σωματική υγεία, την άθληση, την επαφή με την φύση και συνδυάζονται με προγράμματα θεραπείας και ψυχικής αναζωογόνησης.
Οι άνθρωποι πια, όχι μόνο μεριμνούν για την προσωπική, φυσική, κοινωνική και ψυχολογική ευδαιμονία ως τρόπο ζωής αλλά είναι διατεθειμένοι να ταξιδέψουν ακόμα και σε μεγάλες αποστάσεις για να βιώσουν διάφορους τύπους υγείας και ευεξίας.
Όσο αναπτύσσεται διαχρονικά η συγκεκριμένη μορφή τουρισμού γίνεται εμφανές, πως δεν αφορά απλώς μια παθητική κατάσταση χαλάρωσης, διαφυγής και περιποίησης. Αντίθετα, αντιμετωπίζεται ως μία ενεργητική στάση του ατόμου σε μία προσπάθεια να φέρει σε ισορροπία την πνευματική, σωματική και ψυχική του διάσταση. Μπορεί να κινητοποιηθεί με τα κατάλληλα κίνητρα και είναι αποφασισμένο στο να παίξει κυρίαρχο ρόλο στην υγεία του και την ισορροπία του
2.2.3 Χαρακτηριστικά τουριστών ευεξίας
Οι ταξιδιώτες στις μέρες μας είναι πιο εξελιγμένοι και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είναι ήδη πιο έμπειροι, καλά πληροφορημένοι, ανεξάρτητοι, γνωρίζουν τι σημαίνει ποιότητα και αναζητούν την μοναδική εμπειρία.
Υπάρχουν δυο είδη ταξιδιωτών ευεξίας: o ταξιδιώτης που έχει τη ευεξία ως μοναδικό σκοπό και κίνητρο για το ταξίδι και τον προορισμό επιλογής του και ο ταξιδιώτης που επιδιώκει να διατηρήσει την ευεξία του σε κάθε είδους ταξίδι που κάνει.
Η κύρια αγορά για τον τουρισμό ευεξίας είναι οι «baby boomers», που ανήκουν στη κατηγορία 51-70 χρονών και κυρίως οι γυναίκες. Ο πρωταρχικός στόχος τους είναι η αυτοβελτίωση και επιθυμούν να εισέλθουν σε ένα είδος ψυχολογικής, συναισθηματικής ή πνευματικής επικοινωνίας με τους άλλους. Οι τουρίστες μπορεί να επιλέξουν διαφορετικές δραστηριότητες ευεξίας με βάση τα κίνητρά τους, το στάδιο της ζωής τους και τα ενδιαφέροντά τους, όπως γυμναστική, ιατρικές επεμβάσεις, ψυχολογική συμβουλευτική, επίσκεψη πολυτελών spa, θεματικά πάρκα, δραστηριότητες στο νερό, διαλογισμό ή πνευματικές αναζητήσεις.
Ο τουρισμός ευεξίας, ο οποίος τονώνει το σώμα, το μυαλό και την πνευματική ισορροπία, δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο για τους τουρίστες άνω των 60 ετών. Έχει γίνει τρόπος ζωής και για τους τουρίστες ηλικίας 50 ετών, με ασφαλή οικονομική κατάσταση και επαγγέλματα με υψηλό επίπεδο άγχους. Στην εποχή που ζούμε, αρχίζουν και οι νεαρότερες ηλικίες (18-29 και 30-39 χρονών) να είναι σημαντικοί χρήστες της συμπληρωματικής και εναλλακτικής ιατρικής, το οποίο υποδεικνύει ότι υπάρχει μια μεγάλη και αναπτυσσόμενη νεότερη γενιά καταναλωτών που ενδιαφέρεται για προϊόντα και υπηρεσίες ευεξίας.
2.2.4 Τα οφέλη
Οι διακοπές δεν είναι απλή ικανοποίηση, είναι μια κατάσταση ζωτικής σημασίας για καλή υγεία και ψυχολογική ευεξία με πολλαπλά οφέλη όπως:
- Μειώνονται τα επίπεδα άγχους. Το άγχος αποτελεί καθημερινό σύμπτωμα για τους περισσότερους ανθρώπους, καθώς τα οικονομικά προβλήματα, η κοινωνική ανασφάλεια και η ανεργία απασχολούν την πλειοψηφία. Οι διακοπές αποτελούν τον ιδανικό χρόνο αποσυμπίεσης, διακοπής της ρουτίνας και απομάκρυνσης από καταναγκασμούς και υποχρεώσεις της καθημερινότητας. Έρευνες συνδέουν το άγχος με την εμφάνιση καρδιαγγειακών προβλημάτων, ψυχοσωματικών προβλημάτων και καρκίνου καθώς εξασθενείται το ανοσοποιητικό σύστημα.
- Βελτιώνονται οι πνευματικές ικανότητες. Το μυαλό, όπως ακριβώς και το σώμα, δεν μπορεί να διαχειριστεί δύσκολες καταστάσεις όταν είναι κουρασμένο. Οι διακοπές δίνουν τη δυνατότητα στο νου να αποφορτιστεί από τα πολλά προβλήματα, να αδειάσει και κατά συνέπεια να γίνει πιο αποτελεσματικός. Τονώνονται οι νοητικές λειτουργίες της συγκέντρωσης και της προσοχής, δεδομένου ότι τα ερεθίσματα και οι πληροφορίες από το φυσικό περιβάλλον δεν είναι βομβαρδιστικές, όπως είναι στα αστικά κέντρα. Μετά το πέρας των διακοπών το άτομο έχει τη δυνατότητα να λύσει ζητήματα που προηγουμένως του φαίνονταν δύσκολα και να αντιμετωπίσει τα προβλήματά του πιο ψύχραιμα. Το μυστικό όμως, για να συμβεί αυτό, είναι το άτομο να αποκοπεί όχι μόνο σωματικά αλλά και πνευματικά από τις δραστηριότητες της καθημερινότητάς του. Αυτό σημαίνει, πως θα πρέπει να απομακρυνθεί από το τηλέφωνο, τον υπολογιστή και τις επαγγελματικές του υποχρεώσεις.
- Δυναμώνουν οι οικογενειακοί δεσμοί. Αρκετά συχνά λόγω των γρήγορων ρυθμών της καθημερινότητας απομακρύνεται από την οικογένειά του. Οι διακοπές αποτελούν την ιδανικότερη στιγμή για να έρθει κοντά στους ανθρώπους που αγαπάει και να αναθερμάνει τη σχέση του.
- Απολαμβάνει τη ζωή. Η ζωή δεν είναι μόνο υποχρεώσεις και προβλήματα. Το άτομο έχει ανάγκη να ξεφεύγει για λίγο από τη γκρίζα καθημερινότητα, να κάνει δραστηριότητες που του αρέσουν και τον ολοκληρώνουν σαν άνθρωπο και μετά να γυρίζει ξεκούραστος ψυχικά και σωματικά στην καθημερινή του ζωή. Οι διακοπές δίνουν τη δυνατότητα να γνωρίσει νέους ανθρώπους, να επισκεφθεί μέρη που πάντα ονειρευόταν, να διασκεδάσει, να χαλαρώσει και να απομακρυνθεί από τα προβλήματά του.
- Μειώνεται το στρες και η καταθλιπτική συμπτωματολογία, καθώς η έκκριση ορμονών όπως, η σεροτονίνη, η ντοπαμίνη και οι ενδορφίνες, τα φυσικά αντικαταθλιπτικά ή «οι ορμόνες της χαράς», ρυθμίζουν τη διάθεση του ατόμου κάνοντάς το να νοιώθει μεγαλύτερη χαρά και θετικότητα γενικότερα.
- Η επαφή με τη φύση και με το νερό, όπως έχουν δείξει έρευνες, θα μπορούσε να θεωρηθεί και «θεραπεία της φύσης» καθώς μειώνει τις αγχώδεις εκδηλώσεις και το στρες.
- Αυξάνεται η δημιουργικότητα του, καθώς η θάλασσα σε συνδυασμό με τον ήλιο τον ηρεμούν, τον εκτονώνουν και τον «καθαρίζουν» από τις κουραστικές σκέψεις που καταλαμβάνουν το μυαλό του.
- Η σωματική και ψυχική ξεκούραση βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου του ώστε να νοιώθει πιο ξεκούραστος και με μεγαλύτερη διάθεση να εμπλακεί σε δραστηριότητες ή κοινωνικές επαφές.
- Τα νέα ερεθίσματα από την αλλαγή παραστάσεων, ανεβάζουν την διάθεσή του, δίνοντας μία αίσθηση ψυχικής ενδυνάμωσης που θα τον θωρακίσει για την μελλοντική αντιμετώπιση της καθημερινότητας και των υποχρεώσεών του.
- Μακριά από τα «πρέπει» της καθημερινότητας, ικανοποιεί επιθυμίες και ανάγκες που τον υπόλοιπο χρόνο καταπιέζει .
- Ισχυροποιείται το ανοσοποιητικό σύστημα καθώς βιώνει απολαύσεις σημαντικές για την ψυχική του υγεία. Κοινωνικοποιείται, διασκεδάζει, χαλαρώνει και υιοθετεί θετική διάθεση.
- Αλλάζει τρόπο σκέψης. Νέες παραστάσεις, νέα μέρη, νέοι άνθρωποι. Όλα οδηγούν σε έμπνευση και νέες ιδέες, είτε το κατανοεί εκείνη την στιγμή είτε όχι. Βγαίνει από τον δικό του μικρόκοσμο και κατευθύνει την σκέψη του σε άλλα μονοπάτια.
Οι διακοπές είναι διαστήματα ανάπαυλας, απόλαυσης και ξεκούρασης, δεν είναι δυστυχώς, η καθημερινότητα. Για να καταφέρει ο άνθρωπος να συνεχίσει να νοιώθει ευεξία για περισσότερο χρόνο, πρέπει να συνεχίσει τις ακόλουθες συμπεριφορές που υιοθέτησε στις διακοπές του, όπως περισσότερη κίνηση, περισσότερες στιγμές οικειότητας και μεγαλύτερη επαφή με την φύση.
2.3 Η Expansion Method
2.3.1 Η μέθοδος
Η Expansion Method είναι μια συνθετική, συνδυαστική, εκπαιδευτική μέθοδος άμεσης προσωπικής βελτίωσης. Προσφέρει Αποφόρτιση Τραύματος, Επαναπρογραμματισμό Πεποιθήσεων και Κοινωνική Συναισθηματική Μάθηση σε μια θεραπευτική εφαρμογή. Αντιμετωπίζει άμεσα πληθώρα καθημερινών συναισθηματικών προβλημάτων που οφείλονται στο ψυχικό φορτίο που έχει επωμιστεί o άνθρωπος από τα πυρηνικά, παιδικά του χρόνια. Αποφορτίζει τα αρνητικά συναισθήματα των τραυματικών εμπειριών του και τον απαλλάσσει από δυσλειτουργικά περιοριστικά μοτίβα συμπεριφοράς. Τέλος, επαναπρογραμματίζει την προσωπικότητα δημιουργώντας μια θετική πεποίθηση στη θέση της αρνητικής, εφαρμόζοντας ένα πρόγραμμα 21 ημερών με προαιρετική παρακολούθηση – εποπτεία. Παρέχει άμεση λύση σ’ ένα συναισθηματικό πρόβλημα τη φορά, μικρό ή μεγάλο, μέσα σε λίγες ώρες, παρακάμπτοντας μακροχρόνιες θεραπευτικές διαδικασίες και επαναφέρουν τη δύναμη της θεραπείας στα χέρια του δέκτη.
2.3.2 Οι μελέτες – Τα οφέλη
Βάσει έρευνας που έγινε με ερωτηματολόγιο στους συμβουλευόμενους, παρατηρήθηκε κατά μέσο όρο 81,9% βελτίωση στα συναισθήματα τους. Συγκεκριμένα: 76,9% Αδικία, 81,7% Άγχος/στρες, 82,2% Θυμός/οργή, 83,1% Ταπείνωση/εξευτελισμός, 84,8% Απογοήτευση, 84,6% Προδοσία, 87,1% Φόβο/ εγκλωβισμό/ανημποριά, 86,2% Απόρριψη, 87,7% Δεν αξίζω/δεν με αναγνωρίζουν, 89,2% Πανικός/τρόμος/ενοχές/τύψεις/παραβίαση, 90,8% Εγκατάλειψη, 92,3 Ζήλια/ Φθόνος/μοναξιά.
Τα αποτελέσματα της Expansion Method όπως διαπιστώνουμε είναι θεαματικά με άμεσα ορατά, μετρήσιμα αποτελέσματα σε μόλις δύο ημέρες. Επιτυγχάνεται μείωση άγχους, μείωση εργασιακού στρες, βελτίωση διαπροσωπικών σχέσεων, βελτίωση κρίσεων πανικού, βελτίωση συναισθηματικής νοημοσύνης, βελτίωση αυτογνωσίας, διαχείριση συναισθημάτων, προσωπικών κινήτρων, ενσυναίσθησης, κοινωνικών δεξιοτήτων, βελτίωση επιπέδου ευτυχίας. Ο συμβουλευόμενος κατανοεί τον εαυτό του, συνειδητοποιεί ότι μπορεί να επικοινωνήσει με τα συναισθήματά του, ξεκαθαρίζει πώς σκέφτεται και γιατί, συνειδητοποιεί ότι ερμηνεύουμε την συμπεριφορά μας αποτελεσματικότερα, αν κατανοήσουμε τα συναισθήματά μας πληρέστερα, προτρέπεται να αναλάβει πρωτοβουλίες αυτοαξιολόγησης, ανακαλύπτει και κατανοεί ότι μόνο τα δικά του κίνητρα τον οδήγησαν στην συγκεκριμένη συμπεριφορά. Απελευθερώνεται από τα περιοριστικά συναισθήματα της αδικίας, της απόρριψης, της εγκατάλειψης, της προδοσίας, της ταπείνωσης, του θυμού και πιο ενδυναμωμένος είναι ικανός να απολαύσει το παρόν.
2.4 Η Κοινωνική Συναισθηματική Μάθηση ExSel
2.4.1 Η μέθοδος
Η Κοινωνική Συναισθηματική Μάθηση (Social Emotional Learning, SEL) είναι η διαδικασία κατά την οποία τα παιδιά και οι ενήλικες μαθαίνουν μέσω πρωτοκόλλων όλα τα εργαλεία βελτίωσης της Συναισθηματικής Νοημοσύνης για να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, να θέτουν και να επιτυγχάνουν θετικούς στόχους, να νοιώθουν και να δείχνουν ενσυναίσθηση για τους άλλους, να δημιουργούν θετικές σχέσεις και να παίρνουν υπεύθυνες αποφάσεις.
Οι αρχές της Κοινωνικής Συναισθηματικής Μάθησης βασίζονται στην Συναισθηματική Νοημοσύνη, η οποία ορίζεται κατά τον Daniel Goleman ως εξής:
Η Συναισθηματική Νοημοσύνη (EQ) είναι η ικανότητα των ατόμων να αναγνωρίζουν τα δικά τους συναισθήματα καθώς και τα συναισθήματα των άλλων, να κάνουν διάκριση μεταξύ διαφορετικών συναισθημάτων και να τα ονοματίζουν κατάλληλα και να χρησιμοποιούν την συναισθηματική πληροφορία ως οδηγό σκέψης και συμπεριφοράς. Η πρώτη ύλη της Συναισθηματικής Νοημοσύνης είναι οι παρακάτω συναισθηματικές δεξιότητες:
- Η Αυτοεπίγνωση (self-awareness), αναφέρεται στην επίγνωση των συναισθημάτων, των σκέψεων, των αξιών και των επιπτώσεων αυτών στη συμπεριφορά του ατόμου, στην αυτοαξιολόγηση και στην ικανότητα να αξιοποιεί κάποιος τη δύναμη και τα όριά του μέσα σ’ ένα περιβάλλον αυτοπεποίθησης, αισιοδοξίας και ώριμης σκέψης.
- Ο Αυτοέλεγχος (self-regulation), αναφέρεται στην αυτοπειθαρχία, τον έλεγχο των δυσάρεστων συναισθημάτων και των παρορμήσεων, την αυτορρύθμιση, την αξιοπιστία, τη διατήρηση προτύπων της εντιμότητας και της ακεραιότητας, την ευσυνειδησία, να αναλαμβάνει το άτομο την ευθύνη για την προσωπική απόδοσή του, την προσαρμοστικότητα, ύπαρξη ευελιξίας στη διαχείριση της αλλαγής και την καινοτομία, να νοιώθει άνετα με τις καινούργιες ιδέες, προσεγγίσεις και πληροφορίες.
- Τα Κίνητρα συμπεριφοράς (motivation), είναι οι συναισθηματικές τάσεις που καθοδηγούν ή διευκολύνουν την επίτευξη των στόχων, τη δέσμευση, την πρωτοβουλία και την αισιοδοξία.
- Η Ενσυναίσθηση (empathy), είναι η συναισθηματική ταύτιση με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου ατόμου, η κατανόηση της συμπεριφοράς και των κινήτρων του και η αποδοχή της διαφορετικότητας.
- Οι Κοινωνικές Δεξιότητες (social skills) πρόκειται για δεξιότητες επιρροής, επικοινωνίας, ηγεσίας, επιδεξιότητας στη λύση διαφωνιών, καλλιέργεια δεσμών, συνεργασίας και ομαδικότητας.
2.4.2 Τα οφέλη
Βάσει μελετών, τα οφέλη της συναισθηματικής εκπαίδευσης τρέφουν και ενδυναμώνουν τον άνθρωπο, εξοπλίζοντάς τον με δεξιότητες που του είναι απαραίτητες για να αντιμετωπίσει κάθε πρόβλημα στη ζωή του και να επιτύχει μεγάλα ποσοστά επιτυχίας και ευτυχίας. Πιο συγκεκριμένα μαθαίνει να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του και να κατανοεί τη σχέση μεταξύ σκέψεων, συναισθημάτων και αντιδράσεων. Ελέγχει το συναισθηματικό άγχος και στρες, γνωρίζει την αξία της άσκησης και των μεθόδων χαλάρωσης. Κατανοεί τα συναισθήματα και τις έγνοιες των άλλων και σέβεται την διαφορετικότητα. Εκφράζει τα συναισθήματά του με αποτελεσματικότερο τρόπο και μαθαίνει να επικοινωνεί πιο διεξοδικά. Εδραιώνει σχέσεις εμπιστοσύνης και συνεργάζεται, αλληλεπιδρά, επιλύει διαφωνίες. Αναλαμβάνει την ευθύνη, αναγνωρίζει τις συνέπειες των αποφάσεων και των πράξεών του και ολοκληρώνει τα καθήκοντα που έχει αναλάβει. Αναγνωρίζει τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία του, αναπτύσσει ρεαλιστικές προσδοκίες και βλέπει τον εαυτό του μέσα από ένα θετικό πρίσμα.
Συνέπεια των παραπάνω είναι, να βιώνει ο άνθρωπος υψηλότερες επιδόσεις, ακαδημαϊκές ή εργασιακές, να έχει μειωμένο άγχος και στρες, να έχει καλύτερες σχέσεις στη ζωή του, οικογενειακές, φιλικές, ερωτικές, εργασιακές, να υιοθετεί βελτιωμένες στάσεις και συμπεριφορές και να ζει τελικά πιο ευτυχισμένος.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ EXPANSION METHOD ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ
Ζούμε σε μια χώρα με πλούσια ιστορία, μυθολογία και φιλοσοφία και με μια φύση που προάγει με ιδανικό τρόπο την ισορροπία σώματος και πνεύματος. Η ανάπτυξη προγραμμάτων ευεξίας και κοινωνικής βελτίωσης με καθαρά ελληνικό χαρακτήρα, τα οποία θα συνδυάσουν τα εργαλεία μάθησης συναισθηματικής βελτίωσης με τους διδακτικούς μύθους της μυθολογίας και τις βασικές αρχές της ελληνικής φιλοσοφίας φαντάζουν ιδανικά.
Η φιλοσοφική γνώση και μελέτη περιλαμβάνει λογική, ηθική, αξίες, νόημα, εκλογίκευση και λήψη αποφάσεων σε όλες τις πολύπλοκες καταστάσεις που χαρακτηρίζουν τη ζωή μας. Όλοι οι φιλόσοφοι της δυτικής φιλοσοφίας ανατρέχουν στον Σωκράτη, ο οποίος πίστευε ότι, όλοι έχουμε τη γνώση μέσα μας, ότι αυτό που χρειαζόμαστε να μάθουμε το γνωρίζουμε ήδη, μα θέλουμε βοήθεια για να το ανασύρουμε στην επιφάνεια. Πρέσβευε ότι, το να ζει κανείς ποιοτική ζωή είναι πολύ σημαντικό και επιτυγχάνεται κυρίως με τη διαρκή αυτοεξέταση. Ο Αριστοτέλης έδινε ηθική αξία στην εγκράτεια, στη μετριοπάθεια, στην ευδαιμονία και στην αρετή.
Ισχυρισμοί μεγάλων φιλοσόφων του παρελθόντος αναφέρουν, πως ο άνθρωπος στην πορεία του προς την γνώση δια μέσου του μύθου και της φιλοσοφίας, μπορεί να αποκτήσει συνείδηση μιας διαφορετικής πραγματικότητας, μιας μεγαλύτερης εικόνας του κόσμου γύρω του. Αγωνίζεται να υιοθετήσει πρότυπα και αξίες αιώνιες, νόμους αναλλοίωτους και σταθερούς στην καθημερινότητά του ξαναχαράζοντας το δρόμο του. Αναθεωρεί την στάση του απέναντι στη ζωή και αναζητάει τις αιτίες που κρύβονται πίσω από τον κόσμο των φαινομένων. Κρατάει ζωντανή μια δημιουργική σχέση με τον κόσμο και διευρύνει την συνείδησή του. Καθώς η συνείδηση διευρύνεται, αγκαλιάζει όλο και περισσότερα κομμάτια της δημιουργίας και αντιλαμβάνεται πώς είναι ένα κομμάτι του κόσμου και όχι κάτι ανεξάρτητο από αυτόν.
Η μυθολογία περιέχει συμβολισμούς με σκοπό να οδηγήσει τον άνθρωπο στο δρόμο της μυθικής συνείδησης, στην αλήθεια και στην βίωσή της. Κάθε μύθος είναι μια κοσμική, ψυχολογική και υλική πραγματικότητα. Ο μύθος είναι μέσο γνώσης του εαυτού μας αλλά και μέσο δραστηριοποίησης των ικανοτήτων μας, με σκοπό την ολοκλήρωση του εαυτού. Είναι επίσης ένα θησαυροφυλάκιο γνώσεων και εμπειριών που εμπεριέχουν αιώνιες αλήθειες, ανθρώπινα ιδανικά και διεισδύουν στην ανθρώπινη ψυχή. Χωρίς να το συνειδητοποιεί ο άνθρωπος, ασχολείται με την εσωτερική διεύρυνση του εαυτού του, ψάχνει να βρει και να ερμηνεύσει τα αίτια που υποκινούν τις πράξεις του. Οι μύθοι μιλούν για την οδύνη και την ανάγκη να υπερνικηθεί η ψεύτικη εικόνα της ζωής που φτιάχνουμε συνεχώς. Οι μύθοι μάς ωθούν μέσα από την ταύτιση στην ανακάλυψη των επιλογών που έχουμε, μας υποδεικνύουν τις περιπέτειες, τις εκδηλώσεις και τα φαινόμενα της ψυχικής ζωής μας και μπορούν να μας οδηγήσουν στην ισορροπία. Είναι αποκαλυπτικοί γιατί φέρνουν στην επιφάνεια αυτά που έχουμε απωθήσει στο υποσυνείδητο και μας βάζουν να τα αντιμετωπίσουμε. Δίνουν όραμα ελπίδας και την πεποίθηση πώς ότι και να γίνει, ο ήρωας θα νικήσει το «κακό» στον εαυτό του και στον κόσμο.
Οι μύθοι που αφορούν τους ήρωες της ελληνικής μυθολογίας, φαίνεται να διέπονται από δύο σημεία, την έμφαση στους περιορισμούς της ανθρώπινης ύπαρξης και τον συνδυασμό θέσης και αντίθεσης από τον οποίο, σύμφωνα με τον Ηράκλειτο, προκύπτει το Ένα.
Η δημιουργία τουριστικών προγραμμάτων που θα εμπεριέχουν έννοιες βασισμένες στην φιλοσοφία και την ελληνική μυθολογία, θα δίνουν στον συμμετέχοντα και αναζητητή μια ευκαιρία αφύπνισης γι’ αυτό που πραγματικά είναι και ενθύμησης του «Γνώθι Σαυτόν», στον τόπο όπου το παράγγελμα αυτό γεννήθηκε. Θα μπορεί να γνωρίσει την ελληνική φιλοσοφία και μυθολογία ως ένα βιωματικό μονοπάτι ζωής και ευδαιμονίας προς μια ελεύθερη ζωή, χωρίς περιορισμούς. Θα αναβιώσει τους μύθους, θα ταυτιστεί με τον ήρωα, θα εξάψει τη φαντασία του, γιατί θα κληθεί να συμμετέχει βιωματικά, θα διδαχθεί ότι τίποτα δεν είναι αδύνατο γιατί όλα μπορούν να συμβούν, αρκεί να χρησιμοποιήσει την οξυδέρκεια και τις ικανότητές του για να ξεπεράσει τα εμπόδια και να πετύχει τον στόχο του. Θα αφυπνίσει τις αισθήσεις του και θα αναλύσει σύμβολα και έννοιες. Θα επιτυγχάνεται άμεση ενσωμάτωση σε μια κοινότητα ανθρώπων που έχουν τις ίδιες αναζητήσεις και προβληματισμούς και στρέφονται συνειδητά σε πιο εναλλακτικές συνδυαστικές προσεγγίσεις ψυχικής υγείας. Το συναίσθημα του μοιράσματος, της εμπιστοσύνης, του ομαδικού σκοπού και πνεύματος, οδηγεί σε υιοθέτηση αισιόδοξης αντιμετώπισης της καθημερινότητας, σ’ ένα όραμα ελπίδας και στην πεποίθηση ότι, όλα στο τέλος θα πάνε «καλά».
Συνδυαστικά με την χρήση της Expansion Method και της Κοινωνικής Συναισθηματικής Μάθησης, ο συμμετέχων θα δεχθεί πλαισιωμένη ψυχολογική γνώση και υποστήριξη, θα συνειδητοποιήσει τους περιορισμούς του και θα αποφορτίσει τα αρνητικά του συναισθήματα. Θα γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του, θα μάθει να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του και αντίστοιχα να τα διαχειρίζεται. Θα νοιώθει και θα δείχνει ενσυναίσθηση προς τους άλλους, θα δημιουργεί και θα διατηρεί όμορφες σχέσεις στη ζωή του.
Στο τέλος κάθε ταξιδιού, οι εμπειρίες που θα κερδίσει ο κάθε συμμετέχων και τα πράγματα που θα μάθει, θα τον συντροφεύουν για πάντα και θα αυξάνουν τα επίπεδα της ευτυχίας του κάθε φορά που θα τα σκέφτεται.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Σε αυτήν την εργασία ήθελα να αναπτύξω πώς μπορούν οι διακοπές να αποτελούνται από ένα πρόγραμμα που βασίζεται στις αρχές της φιλοσοφίας, στην ελληνική μυθολογία, στη συναισθηματική μάθηση και στην ψυχική αποφόρτιση. Ένα πρόγραμμα που θα παντρεύει τον πραγματικό κόσμο με τον φανταστικό, θα εκπαιδεύει, θα κοινωνικοποιεί, θα δημιουργεί εικόνες και θα ενδυναμώνει.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον δάσκαλο μου κ. Αργύρη Μάρδα για την υποστήριξη, την αγάπη του, τις καινούργιες ιδέες που μου εμφύσησε και την γνώση που απλόχερα μου έδωσε. Με βοήθησε να ενδυναμώσω, να με κατανοήσω και τέλος να αγαπήσω τον εαυτό μου αλλάζοντάς μου τη ζωή και τις προοπτικές μου.
Δεν πρέπει να ξεχάσω τον υπέροχο Βαγγέλη Δρανδάκη για την υποστήριξη και τον χρόνο που μου διέθεσε.
Τέλος, θέλω να ευχαριστήσω την Μαρίνα που με το πρόωρο φευγιό της με δίδαξε πως η ζωή δεν είναι δεδομένη και το «τώρα» μας είναι ότι πιο πολύτιμο έχουμε.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Brymer & Lacaze
- Dan Gilbert, καθηγητής Πανεπιστημίου Harvard
- Daniel Goleman, Η συναισθηματική νοημοσύνη
- Danny Kahneman, Καθηγητής Πανεπιστημίου Princeton
- Diener, Lucas, & Scollon, 2006
- Global Spa and Wellness Summit, 2013
- Global Spa Summit, 2010
- Michel Lejoyeux, Καθηγητής Ψυχιατρικής, Πανεπιστήμιο Παρίσι
- Mueller και Kaufmann, 2001
- Paul Diel, Ο συμβολισμός στην ελληνική μυθολογία
- Smith and Kelly, 2006
- Smith and Puczko, 2008
- Smith και Puczko (όπως αναφέρεται στους Chen et al., 2013)
- Tom Gilovich, καθηγητής Πανεπιστημίου Cornell
- Αγγελική Τσαγκαράκη, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
- Αργύρης Μάρδας, Expansion Method – Επαγγελματικό Εγχειρίδιο
- Αρχαία ελληνική φιλοσοφία, Μακρινές ιδέες ή ένα σύγχρονο εργαλείο;
- Βασιλείου και Τσάρτας, 2009
- Γεωργία Χατζηνικολάου, Ψυχολόγος
- Ε.Γ. Ασλανίδης, Τα ίχνη του αρχαϊκού: Μυθολογικοί και ψυχαναλυτικοί παραλληλισμοί.
- Ελευθερία Μουστάκα, MSc Κλινική Ψυχολόγος
- Μαρίνα Μόσχα, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
- Ορισμός του μη κερδοσκοπικού οργανισμού National Wellness
- Παγκόσμιο Ινστιτούτο Ευεξίας
- Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (World Tourism Organization 1997)
- Παπαγαθονίκου Θεόδωρος, Ψυχολόγος Μέλος της Βρετανικής Ψυχολογικής Εταιρείας.
- «Προβληματισμοί του Σύγχρονου Ανθρώπου», Εκδόσεις Όστρια, 2016.